Taki pospolity a jaki cenny
Mniszek lekarski zalicza się do bardzo pospolitych chwastów powszechnie występujących w umiarkowanej strefie Azji i Europy. W Polsce rośnie na przydrożach, łąkach, trawiastych zboczach wzgórz, a w miastach w parkach i na trawnikach. W pełni wiosny tworzy przeliczne złociste dywany kwiatowe.
Na Zachodzie roślina występuje nie tylko na stanowiskach naturalnych, lecz bywa także uprawiana na sałatę, szczególnie cenioną przez Francuzów. Prócz liści wykorzystuje się w kuchni również i młode, jeszcze nie rozwinięte pąki kwiatowe, które po umarynowaniu zastępują kapary. Korzenie wreszcie. ususzone i upalone mogą stanowić namiastkę kawy.
W zielarstwie wykorzystuje się korzenie, ziele, liście i kwiatostany mniszka. czyli praktycznie całą roślinę.
W korzeniach znajdują się m.in.: trójterpeny, gorycze (najcenniejszą jest laktukopiryna), fitosterole, pektyna, inulina, żywice, kwasy organiczne, garbniki, olej tłusty, prowitamina A, witamina C, nieco witaminy E oraz sole mineralne (żelazo, fosfor, i wapń).
Mniszek lekarski można z powodzeniem stosować w rozlicznych dolegliwościach. W chorobach naczyniowych, a dokładniej żylakach nóg i odbytu zalecane jest picie naparu przy gotowanego z wysuszonych koszyczków kwiatowych (1 łyżeczka suszu na szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem 15-20 minut, przecedzić, pić w razie konieczności 3 razy dziennie po 1/4 szklanki).
Odwar z ziela lub samych tylko korzeni to doskonały środek żółciopędny, dodatkowo łagodzący bóle wątrobowa. Winno się go pić (1 łyżeczka suszu na szklankę wody, gotować pod przykryciem około 5 minut, przecedzić), w razie potrzeby 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki.
Odwar z korzeni mniszka ponadto ułatwia procesy trawienia i przeciwdziała zaparciom. Ponadto działa też lekko moczopędnie i przeciwzapalnie w obrębie dróg moczowych. Stosuje się go w schorzeniach nerek, pęcherza i moczowodów. W przeziębieniu grypie, anginie i innych chorobach, przy których może wystąpić kaszel, zalecany jest albo napar z kwiatów, albo odwar z korzeni. Za niezły specyfik przeciwkaszlowy, szczególnie zalecany dla dzieci uważa się świeże, usmażone w miodzie (albo cukrze) kwiaty.
Krosty, wysypki, owrzodzenia i trądzik młodzieńczy leczy się bądź stosując okłady z naparu ziela mniszka, bądź — co jest skuteczniejsze — poprzez kąpiele. Te ostatnie przygotowuje się z 2-3 garści suszu, który gotuje się przez kilka minut od zawrzenia w 4-5 litrach wody, a później dolewa do wanny napełnionej wodą w 3/4.
Napar z korzeni mniszka uważa się za słaby środek uspokajający. Znacznie skuteczniej w leczeniu nerwic działa jednak świeży sok wyciśnięty z młodych liści i kwiatów zmieszany w równych proporcjach z białym, wytrawnym winem gronowym. Zażywa się ów specyfik 3-4 razy dziennie po łyżeczce do herbaty.
Na koniec należy wspomnieć i o tym, iż napary i odwary z mniszka przejawiają zdolność obniżania poziomu cukru we krwi, są zatem cennym środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Nie stosuje się ich jednak per se, lecz zwykle w mieszankach z innymi ziołami (np.: korzeniem cykorii podróżnika, naowocnią fasoli itp.). I jeszcze ciekawostka: sałata z młodziutkich listków mniszka uważana jest (głównie we Francji i Italii) za doskonały afrodyzjak.