Sętal (dawniej niem. Süssenthal)
Wieś warmińska, położona na północ od Olsztyna, w gminie Dywity, z zabytkowym, neogotyckim kościołem, szkołą.
Odpust zupełny w kościele pw. św. Mikołaja w Sętalu odbywa się 6 grudnia (dzień św. Mikołaja) oraz 6 sierpnia (święto Przemienienia Pańskiego). Bardzo dobre warunki do turystyki rowerowej, zimą – do narciarstwa biegowego i saneczkarstwa. We wsi działa Stowarzyszenie Przyjaciół Sętala.
Nazwa Sętal wywodzi się z języka niemieckiego Süβenthal, co dosłownie znaczy Słodka Dolina.
Sętal powstał w pierwszej połowie XIV w. Pierwszy kościół mieszkańcy zbudowali już w XIV w. (wzmiankowany już w 1344). Był on wymieniany także pod koniec XV w., ale został zniszczony, prawdopodobnie w czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-21, wraz z całą wsią. W XVI w. kościół został odbudowany i konsekrowany przez bp. Marcina Kromera 30 października 1583 r. Kościół ten spalił się w 1908 r.
Obecny kościół powstał w 1910 r., dzięki wysiłkowi proboszcza Andreasa Bajinskiego i ofiarności parafian. W 1785 r. było we wsi 48 domów, a sto lat później (1895) – 131 z 674 mieszkańcami, obszar wsi obejmował 1254 ha.
W Sętalu przeważała ludność niemiecka, choć mieszkali także i Polacy. W XIX i początkach XX w. jedynie w co trzecią niedzielę kazania głoszone były w języku polskim. Ludność niemiecka posługiwała się gwarą lidzbarską zwaną Heilsberger Platt. Chociaż był to język niemiecki – to dla wielu Niemców niezrozumiały. W plebiscycie z 1920 r. decydującym o przynależności państwowej południowej Warmii – w Sętalu na 500 uprawnionych do głosowania, za Polską głosowało tylko 2. W 1925 r. we wsi było 594 mieszkańców.
Obecnie (2014 r.) Sętal liczy 330 mieszkańców. Rolnictwem lub ogrodnictwem zajmuje się 5 gospodarzy.
Zabytki
neogotycki kościół, w ołtarzu głównym znajduje się rzeźba Trójcy Przenajświętszej, rzeźby św. Mikołaja i aniołów; w lewym bocznym ołtarzu znajduje się rzeźba Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem oraz św. Anny i św. Joachima; w prawym ołtarzu bocznym – płaskorzeźba Przemienienia Pańskiego oraz św. Walenty i św. Bartłomiej- dwa grodziska położone na północny zachód od Sętala,
- trzy jeziora wędkarskie (nad jednym jest pensjonat),
- wąwóz ze strumieniem Dratwia.
Zwiedzaliśmy już wieś Sętal, grodziska oraz wąwóz podczas rajdu, wczesną wiosną 2011 roku. Rajd ten prowadzili Helenka i Wacek Fiedorukowie.