Kwatera główna Hitlera w Wilczym Szańcu – wyjazdowa edukacja historyczna 20 października 2023 roku

Członkowie Koła Miłośników Lasu i Militariów LOK przy ATW w Olsztynie, 20 października 2023 roku,  zwiedzili główną kwaterę Hitlera w Wilczym Szańcu i Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych w lesie gierłoskim, na wschód od leżącej na skraju lasu wsi Gierłoż i 8 km na wschód od Kętrzyna. Na edukację zaprosili nas Nadleśniczy Nadleśnictwa Sorkwity  Pan Zenon Piotrowicz i Pan Wojciech Kozioł odpowiedzialny za ten ciekawy obiekt. Dziękujemy leśnikom za serdeczne przyjęcie, za bezpłatne udostępnienie kwatery Hitlera.

Po przyjeździe przywitał nas Pan Nadleśniczy Zenon Piotrowicz, następnie Pan Wojciech Kozioł był naszym przewodnikiem przez ponad 2 godziny, w czasie których obejrzeliśmy to niezwykłe miejsce. Jesteśmy miło zaskoczeni aktualnym stanem tego zabytku a także wiedzą Pana Wojtka. 

Dziękując Nadleśnictwu Srokowo, prezes Koła Miłośników Lasu i Militariów LOK  przy ATW w Olsztynie przekazał puchar ufundowany  przez członków Koła.

Kwatera główna Hitlera w Wilczym Szańcu była tajną stolicą III Rzeszy. Wycofujący się Niemcy wysadzili ją w powietrze, ale to, co z niej zostało, budzi grozę.

Hitler i członkowie jego otoczenia potrzebowali dobrze zorganizowanej i bezpiecznej kwatery. Decyzję o jej budowie podjęto w 1940 roku. Wówczas już myślano o ataku na Związek Radziecki, więc poszukiwano miejsca, które nie byłoby odległe od sowieckiej granicy. Jesienią 1940 roku w okolice Gierłoży, niedaleko Kętrzyna przybyli wysocy oficerowie Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu wraz z inżynierem Fritzem Todtem.

Nie tylko odległość od granicy z ZSRR była istotna. Okolice Gierłoży idealnie nadawały się na budowę głównej kwatery dowództwa także z wielu innych powodów. Wystarczy spojrzeć na mapę.

Wielki, stary las mieszany stanowił idealną osłonę dla obiektów szańca. Wielkie Jeziora Mazurskie stanowiły naturalną przeszkodę dla nieprzyjacielskiej piechoty i wojsk pancernych. Ponadto były to Prusy Wschodnie, mocno ufortyfikowane, z licznymi twierdzami obronnymi. Od 1936 roku budowano tam żelbetonowe bunkry bojowe, zapory i rowy przeciwczołgowe, tworzące tzw. Giżycki Rejon Umocniony. Linia kolejowa oraz drogi dodatkowo jeszcze podnosiły walory tego miejsca. Dzięki linii kolejowej Hitler mógł sprawnie poruszać się swoim osobistym pociągiem.

Bezpieczeństwo wodza było priorytetem. Oprócz naturalnych przeszkód działał rozwinięty system bezpieczeństwa. Jakość maskowania sprawdzano, robiąc zdjęcia lotnicze. System nasłuchu był zdolny wykryć samoloty w promieniu do 100 km. Za ochronę zewnętrzną odpowiadała specjalna, dobrze wyposażona jednostka wojskowa w sile pułku. Niecałe 80 km dalej, koło Gołdapi stacjonowały wojska powietrzno-desantowe. Wódz miał też osobistą ochronę: specjalny batalion, a także jednostki służby bezpieczeństwa, policji i SS.

Druga po Berlinie stolica III Rzeszy była jak tajne, ukryte miasto z osiedlami i łączącymi je drogami oraz niezbędną infrastrukturą. Jego budowę rozpoczęto jesienią 1940 roku i prowadzono nieprzerwanie do końca 1944 roku. Praktycznie inwestycja nie została nigdy zakończona. Cały czas wznoszono nowe obiekty.

W Wilczym Szańcu mieszkało ponad 2 tysiące osób. Oprócz dróg oświetlonych ulicznymi latarniami była tu sieć wodociągowa, a także kanalizacja i oczyszczalnia ścieków. Wszystko to zamaskowano i otoczono polami minowymi. Maskowaniem obiektów zajęła się… firma ogrodnicza. Budynki o podwójnych ścianach miały w płaskich dachach 10–30-centymetrowe wgłębienia, które zasypywano ziemią. Na niej sadzono roślinność. Dodatkowo osłaniano budynki siatkami maskującymi.

W sumie zbudowano około 200 obiektów, które zajęły powierzchnię 250 ha. Obok betonowych schronów wzniesiono też lżejsze obiekty z cegły, a także drewniane baraki. Oprócz linii kolejowej i własnego dworca komunikację ze światem zapewniały dwa pobliskie lotniska

Niewiele było tu rozrywek. Działały herbaciarnie, kasyna, kino. Najpopularniejszą formą relaksu było picie alkoholu. Sam Hitler był abstynentem i żył dość ascetycznie, więc nie obnoszono się specjalnie z rozrywkami i komfortem życia, a ten był urozmaicony.

Na większy mogli liczyć najważniejsi dowódcy: Hermann Göring, Heinrich Himmler, Martin Bormann, Wilhelm Keitel czy Joseph Goebbels dla których pobudowano domy. Nie szokowały one jednak luksusem, choć były wygodniejsze niż inne mieszkania. Ogólnie standard budynków mieszkalnych i ich wyposażenie były raczej skromne. Równie ascetyczna była sama kwatera główna. Może dlatego, że wciąż trwała jej rozbudowa.

Do leśnej stolicy Hitler przeniósł z Berlina między innymi Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Powstało tu także bardzo dobrze działające centrum łączności. Sam Führer przybył do Wilczego Szańca 24 czerwca 1941 roku. Spędził tu ponad 800 dni. Stąd koordynowany był między innymi atak na ZSRR. W mazurskiej kwaterze zapadały też kluczowe decyzje militarne.

20 lipca 1944 roku Hitler przeżył zamach na swoje życie dokonany przez pułkownika Clausa von Stauffenberga. Wilczy Szaniec opuścił definitywnie 20 listopada 1944 roku, gdy kwaterze zaczęły zagrażać wojska sowieckie. W styczniu 1945 roku to zagrożenie stało się realne. Na rozkaz naczelnego dowództwa 24 stycznia rozpoczęto wysadzanie obiektów. Dzieło zniszczenia kontynuowano jeszcze dzień później, ponieważ już 27 stycznia wkroczyli tam Rosjanie, przejmując Wilczy Szaniec bez jednego wystrzału.

Niespodzianką dla uczestników wyjazdu była możliwość odwiedzenia  sławnego  sanktuarium maryjnego – Świętolipska bazylika pw. Najświętszej Marii Panny, która wraz z krużgankami i klasztorem stanowi cenny zabytek barokowy. Sanktuarium w Świętej Lipce już od XV wieku przyciąga pielgrzymów z Prus, Warmii i z Polski. Co roku, ponad 100 tys.

Na edukacją zaprosił nas prezes Koła Anatol Leszczyński, który wyjazd zorganizował przy pomocy Basi Bruzgo, która jak zwykle zajęła się strona finansową.

Dziękujemy!